250

143. НАДЗЕЙ, ПАПОВ УНУК1

82

Как не в каким чарстви, не в каким государстви, как жив2 поп, поп удов3, и как была у евтаго папа доц яго радная. Ета, братиц ты, как ён бярёг яе, и как ён ни ездить куды у приход, ён завсягды́ вязець ей гастинцыки: що евта прихожани знаюць, що ёсь у нашаго папа доц и надабиць ей как-нибудь гастинцыка паслаць. И паехав ён у приход — верст за двенадцать дзеревня, ну, ета ён з прицастям паехав, и там ён прицастив цалавека; ну, ладна, и прибярягли4 яго воцинна5 харашо. Ну, ён и забыв, щобы гастинца доцки дали, ну, ён и сев з евтим и паехав дамов.

И едзиць ён па дароги, и гариць цалавеццая галава на дароги, и уся6 згарела, только попил7 ядин астае́тцы. Ён было праехав, патом и уздумав: «Ще ж я праехав? Видзь цалвеццая галава гариць, дай я вазьму, у карман евтат папялок улажу́, связу дамов и пагрябу». Ну, узял ён у карман яго и усыпав, сев на́ лошадзь апяць и паехав дамов. Ну, прияжджаиць к двару,

251

и сувстрикаиць8 яго до́цка, з лошадзи знимаиць яго; у яго забалела галава, ви́дна з ветру, и яна спаць яго палажила на пярину. Ну, патом яна уздумала ета: «Ах, бацюшка ж мой нябось гастинца привёз!» Яна и цап9 у карман; евтат жи папялок абаратився ларцыкам. Ну, ета яна выхвацила етат ларцык и кажиць10: «Ну, ларцык! Харашо; а ня знаю, как яго атлажиць»11. Ну, вот яна выхвацила и лизнула яго и забяреминила. Хто носиць па нядзелям, а яна па цасам; дайшло да таго уремя12, що радзиць, и радзи́ла; ну, сийцас патом яго и ахрисцили, нарекли имя Надзей, папов унук.

Патом став росць етат маладзениц13; хто расцець па гадам, а ён па цасам; шесць14 нядзель концылась — на вуличу к рябятам шулугу15 ганяць пайшов. Вдариць ён па шулуге, шулуга ляциць, тольки звижжить; каму вдариць у нагу — нага проц, каму вдариць у руку — так рука проц, каму у галаву — галава проц. Ета атцы евтих дзяцей и приходзяць к свящельнику етаму, и приходзяць к свящельнику з прозьбай: «Бацюшка! Ни пущайце свайго унука на вуличу гуляць к ребятам, больна16 много ён шкоды17 дзелаець». Каторый гаво́риць — майму галаву́ адарвав, друге́й гаво́риць — майму руку адарвав; ни пущайце, гаво́рюць, бацюшка, как можна.

Ну харашо, мог ён вуздержаць яго до самаго лета; ён вырас парядашнай, и гаво́риць ён: «Ну, дзедушка любезнай, що ж мы будзим дзелаць-рабатаць?» Дрянно18 дзед яго узрадовався и гаво́риць: «Доц мая любезная! Слава табе госпадзи! — гаво́риць. — Дав бог наследницка како́га; бог паслав! И каке́й хлапатнэй!19 Що я буду з ним дзелаць? Ну, станим рабатаць. По́йдзим, — гаво́риць, — унуцык мой, ляда20 вывалим». — «По́йдзим, дзедушка!»

И зайшли яны у бало́та, и выбрали яны места такоя припадобная21. Дзед став нацынаць ель валиць, ён (внук) гаво́риць: «Дзедушка, ты ня поцынай, меня бласлави». — «Ну, — гаво́риць дзедушка, — унуцык, бог цябе блаславиць!» Ён сийцас как на́цав, как по́цав да как став валиць, адна лес трящиць; так сякане́ць з яднаго́ бока тапаром, с друго́го дзерива паляцела. Да двенадцатага цасу ён вывалив палтары дясацины ляда. Дзед кажиць: «Ну́жна сечь ме́льця22 да жечь». А ён гаво́риць: «Дзедушка, мы и так груддё23 складзём».

У три дня ета ляда паспела сеяць. Узя́ли яны з дзедам и пасеяли, да врадзився ж авёс, так етакай авёс нисказа́нной. Ну, павадзився в евтат авёс мядзведзь. Пасматрев поп, схадимши, ляда — много зъедзина авса. Приходзиць ён дамов, спрашиваиць унук: «Що, дзедушка, ти какаво наша ляда?» — «Дрянно́, унуцык, харашо, тольки ж повадзилась какая-то дзикая лошадзь, дрянно́ ись24 и многа зъяну здзелала». — «Как так, дзедушка, скольки трудився я, а яна, евтакая шельма, скольки зъяну надзелала!

252

Пайду пакаравулю. Пайщи-тка мне кольки ни на ёсь пяноцки»25. Сев ён, звив аброць26, паабедав, в лес пайшов. Приходзиць ён в ляда, и вдивився ён, удал добрай моладзиц: «Ах, бог мой, кольки шкоды здзелала, цирпець нивазможна!» — и сев ён сиред ляда на пни. Ну, и сидзиць: патом сийцас мядзведзь и́дзиць з лесу, и пряма у авёс, и взнявся27 и паёнс28 авёс смуниць29. Ён, добрай моладзиц, и вдивився: «Що ж евта за дива, я евтаких лашадзей не видывав; що б ета за аказия такая, как яна авёс кастиць»30.

Ета падходзиць ён — мядзведзь — к няму близка, к самому ка пню. Мядзведзь е́тага и ни внываиць31, що цалавек стаиць; ён думаиць, що ета пень стаиць, и падходзиць к няму близка. Ён сийцас са пня, и цап яго за ву́ши, и схватив; ета схватив и притиснув к зямли яго. Мядзведзь думаиць: що таке́й, и хацев паправитца; ну вуж по́зна ён яму и папя́сца32 ня дав, узяв яго етай аброттю забратав33 и дамо́в повёв. И вёв ён яго дамо́в, мядзвездь какоя дзерива захвациць — з корним вароциць. Ну, и привёв ён яго дамо́в, привязав сиред двара к сталбу и приходзиць у вызбу. «Ну ты, госпадзи, — гаво́риць, — какая лошадзь, дзедушка, разъелась! Как я умарився, тянумши яе дамо́в!» Дзед вышав на двор и вжахнувся34. «Пасматри-тка, — гаво́риць, — доц мая любезная, що твой сынок, а мой унуцык здзелав» — и кольки время дзивавилися яны. Ён ‹внук› гаво́риць: «Ни дзивуйцися, а гаво́рьти, що мы над етай лошаддю дзелаць будзим, как яна сильна дужа, и що на ёй рабатаць?» — «Вази, — кажиць дзед, — унуцык, дро́вы».

Взяв ён етага мядзведзя и запрёг яго у цялегу, и панёс ён вазиць дро́вы на мядзведзю, и у три дня усе цыста35 загрузив, абклав кругом усё сяление. Етим прицетникам ни выйци, ни выихаць; усё загрузив цыста! И приходзяць ети прицетники к етаму свящельнику и гаво́рюць: «Дзе хоцьте дзеньте яго, щоб ён ня быв; що ж ета за аказия, що у три дни усё сяло загрузив, ни выйци, ни выихаць никак нивазможна». — «Ах, доц мая, — гаво́риць дзед, — що мы будзим дзелаць! Жалка табе сына, а мне унука; ну ж по́шлим яго, куды хош ён — туды и ступай!» Ну, призываиць ён к сабе унука и гаво́риць: «Ну, унук мой любезнай, приходзяць прицетники з прозьбай; жалка мне цибе а ступай ты, унуцык, куда ты уздумав, на все цатыри стораны». — «Эх, дзедушка мой любезнай! Вы б давно и сказали мне евта, я и пашов бы, никольки ня медлимши. Матушка мая любезная! Спяки мне каравашицку»36. Маць яго спякла яму каравашицку, улажила у хатомацку37.

Вставав ён ранёшинька, вмывався бялёшинька. Узяв ён евту хатомацку, надзев яе на плецы, блаславився: «Матушка мая любезная и дзедушка мой радзимай, блаславице на пуць, на дарогу». Памалився ён богу и пашов, и вышав ён у цыста поля, и наставив38 ён ни пуцём, ни дарогай, и наставив ён ляса́м дрямуцым, грязям тапу́цым, и ишов ён семь дён без полдён, рот на апашку и язык наатмашку; вышав ён у тридзевятую землю, у тридзесятая

253

чарства, и выходзиць ён у цыстая поля, у крутые горы, — и гуляиць Гарыня-багатырь и горы капком39 капаиць. Приходзиць Надзей, папов унук, к няму и гаво́риць: «Бог помаць, Гарыня-багатырь! Куды какая в цибе сила нязметная. Как ты, — гаво́риць, — гарам капаишь, как шулугу?» А ён гаво́риць яму: «Эх, — гаво́риць, — удал моладзиц! Ни вдивляйся ты маей сили. В тридзевятай земли, у тридзесятам чарстви, — гаво́риць, — как ёсь Надзей, папов унук, так у таго ня евтакая сила! Как привёв ён мядзведзя з лесу, да на мядзведзи усё цысто сяло загрузив. Яго, — гаво́риць, — во́ран кастёв ни заносиць, добрай маладой конь ни завозиць!» А ён гаво́риць: «Ах, брат Гарыня-багатырь! Ни во́ран кости заносиць, а сам добрай моладзиц заходзиць». А ён гаво́риць: «Ах, брат, тык евта ты Надзей, папов унук! Вазьми, брат, мяне у мяньшие братья». Ён яго и узяв, и яны многа хадзили, и многа багатырёв пабядзили, и многа гарадов захвацили; патом яны пажанились и багата жили.

Сноски

Сноски к стр. 250

1 Внук.

2 Окончание в вместо л произносится грубо, как бы у; то же до́лжно заметить и о произношении слова дамов — домой.

3 Вдовый.

4 Ласково принимали, угощали.

5 Очень.

6 Вся.

7 Пепел.

Сноски к стр. 251

8 Встречает.

9 Цапнуть — хватить.

10 Говорит.

11 Открыть.

12 Время.

13 Стал расти этот младенец.

14 Шесть.

15 Небольшой шар, свитый из лык.

16 Очень.

17 Убытка, вреда.

18 Очень, весьма.

19 Хлопотливый.

20 Болото или другое место, поросшее кустарником и лесом.

21 Хорошее.

22 Мельче.

23 Кучей.

24 Ест.

Сноски к стр. 252

25 Пеньки.

26 Пеньковая узда (о́броть).

27 Взялся, принялся, начал.

28 Начал.

29 Мять.

30 Сделать порчу, повредить.

31 Не унывает.

32 Поправиться.

33 Надел о́броть — зануздал.

34 Ужаснулся.

35 Чисто.

36 Коврига хлеба.

37 Котомку.

38 Направился.

Сноски к стр. 253

39 Ногою.